Co oznaczają stopnie zasilania energetycznego i kiedy się je wprowadza?

W dobie rosnącego zapotrzebowania na energię i coraz częstszych zjawisk ekstremalnych, takich jak fale upałów czy niestabilność źródeł odnawialnych, kwestia bezpieczeństwa energetycznego nabiera szczególnego znaczenia. Jednym z narzędzi, które pozwala zachować równowagę w krajowym systemie elektroenergetycznym (KSE), są stopnie zasilania.

Czym są stopnie zasilania?

Stopnie zasilania to określone przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) poziomy ograniczeń w poborze energii elektrycznej, które stosuje się w sytuacjach awaryjnych – gdy system energetyczny nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania odbiorców.

Stosuje się je głównie w celu:

• zapewnienia stabilności KSE,
• uniknięcia blackoutu,
• ochrony odbiorców wrażliwych – takich jak gospodarstwa domowe czy szpitale.

Przykładowe sytuacje, które mogą wymusić wprowadzenie stopni zasilania:

• ekstremalne temperatury (np. fala upałów i masowe użycie klimatyzatorów),
• awarie elektrowni lub linii przesyłowych,
• niska produkcja z odnawialnych źródeł (brak słońca i wiatru).

Jak działa system stopni zasilania?

W przypadku energii elektrycznej obowiązuje dziesięć poziomów ograniczeń, numerowanych od 11 do 20. Każdy kolejny stopień oznacza większy poziom ograniczenia poboru mocy:

• 11 stopień zasilania oznacza, że nie obowiązują żadne ograniczenia – odbiorca może pobierać moc zgodnie z wartościami określonymi w umowie.
• 12 stopień zasilania pozwala na pobór mocy nieprzekraczającej maksymalnej mocy poboru, określonej dla danego obiektu.
• Stopnie od 13 do 19 wprowadzają stopniowe ograniczenia dopuszczalnego poboru mocy – np. do 90%, 80%, aż do 30% mocy maksymalnej.
• 20 stopień zasilania zezwala na pobór jedynie minimalnej mocy poboru – niezbędnej do zachowania podstawowego funkcjonowania obiektu.

Co oznaczają poszczególne stopnie zasilania?

Stopnie zasilania energetycznego to element krajowego systemu zarządzania zużyciem energii elektrycznej, stosowany w sytuacjach zagrożenia stabilności Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE). W Polsce są one definiowane i wprowadzane przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) w wyjątkowych okolicznościach, takich jak okresy ekstremalnych upałów, poważne awarie infrastruktury przesyłowej lub niedostateczna dostępność mocy wytwórczych, w tym odnawialnych źródeł energii.

Kogo dotyczą stopnie zasilania?

Stopnie zasilania dotyczą przede wszystkim odbiorców energii elektrycznej posiadających umowy z tzw. limitem mocy – czyli takich, których zapotrzebowanie przekracza 300 kW. Odbiorcy indywidualni oraz małe i średnie przedsiębiorstwa zazwyczaj nie są objęci tymi ograniczeniami.

Jak przygotować się na wprowadzenie stopni zasilania?

Każdy obiekt o dużym zużyciu energii powinien posiadać procedury operacyjne na wypadek ogłoszenia stopni zasilania. Warto zadbać o:

• przygotowanie i wdrożenie wewnętrznych procedur ograniczania poboru mocy,
• wyposażenie obiektu w specjalistyczne rozwiązania, np. moduł Strażnika Mocy wraz z modułem Stopni Zasilania, które automatycznie nadzorują zużycie i wspomagają utrzymanie poboru w zadanych granicach,
• analizę możliwości zastosowania automatyki wyłączającej mniej krytyczne odbiory w godzinach obowiązywania ograniczeń,
• alternatywne źródła energii, takie jak agregaty prądotwórcze stacjonarne lub przenośne – mogące zapewnić zasilanie podstawowych systemów budynku w okresie obowiązywania rygorystycznych limitów.

Na jakiej podstawie prawnej wprowadza się stopnie zasilania?

W czasie obowiązywania określonego stopnia zasilania, każdy podmiot objęty ograniczeniami zobowiązany jest indywidualnie dostosować poziom poboru energii do wyznaczonego limitu.
Zgodnie z ustawą Prawo Energetyczne, odbiorcy są zobowiązani do bezwzględnego stosowania się do poleceń operatora systemu elektroenergetycznego.

Nieprzestrzeganie zasad może skutkować dotkliwymi karami finansowymi oraz odpowiedzialnością cywilną.

Kwestie związane z wprowadzaniem ograniczeń regulują:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z 8 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży i poborze energii,
• Prawo energetyczne, które obliguje odbiorców do stosowania się do poleceń operatora systemu w razie zagrożenia bezpieczeństwa dostaw.

Stopnie zasilania mogą być wprowadzone przez PSE na maksymalnie 72 godziny, zanim decyzję przejmie Rada Ministrów. Informacje o ich obowiązywaniu są ogłaszane:

• na stronie www.pse.pl,
• w Programie 1 Polskiego Radia (7:55 i 19:55),
• za pośrednictwem e-maili i kanałów RSS.

Podsumowanie

Stopnie zasilania są narzędziem, które pozwala chronić krajowy system energetyczny przed przeciążeniem i awariami. Dotyczą głównie dużych odbiorców przemysłowych i mają charakter tymczasowy. Dobrze przygotowane procedury i systemy wsparcia technologicznego pozwalają nie tylko uniknąć kar, ale także zapewnić ciągłość działania przedsiębiorstwa nawet w trudnych warunkach.

Z perspektywy firm objętych systemem warto nie tylko znać obowiązujące regulacje, ale przede wszystkim wdrożyć praktyczne rozwiązania zarządzania mocą. Świadomość i proaktywne podejście mogą być kluczowe w obliczu coraz bardziej nieprzewidywalnych wyzwań energetycznych.